جمع بندی آمار رسمی در دسترس و آمار غیررسمی و شنیده‌ها، حکایت از وقوع یک نابسامانی بنزینی دارد که منجر به واردات زودتر از تصور بنزین برای مدیریت عرضه و تقاضا خواهد شد؛ زمزمه‌هایی نیز از آغاز واردات بنزین از یک کشور همسایه به‌گوش می‌رسد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ، تأمین سوخت بخش حمل‌ونقل کشور همواره یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها در جهان بوده و هست؛ در ایران نیز همواره این دغدغه‌ها در دولت‌های مختلف وجود داشته و راهکارهایی نیز از واردات بنزین، تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی، افزایش ظرفیت پالایشگاهی و حتی رشد قیمتی برای مدیریت مصرف، برای آن اندیشیده‌اند.
زمانی‌که به لطف تلاش شبانه‌روزی متخصصان داخلی، در تأمین بنزین خودکفا شدیم، دغدغه تأمین این فرآورده استراتژیک نفتی، جای خود را به لذت صادرات بنزین و درآمدزایی از آن داد، تا اینکه دوباره حجم مصرف، بر توانمندی تولید چربید و اکنون، دوباره زمزمه واردات بنزین شنیده می‌شود.
* افزایش 14 درصدی مصرف بنزین در سال جاری
در سال جاری با وجود ادامه همه‌گیری کرونا شاهد افزایش قابل توجه مصرف بنزین در کشور هستیم. طبق اعلام افشین مهدوی، مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، "از یکم فروردین‌ماه سال 1401 تا پایان تیرماه امسال به‌طور میانگین روزانه 100 میلیون و 900 هزار لیتر بنزین در کشور توزیع شده است." وزارت نفت این رقم را موید افزایش 14 درصدی مصرف بنزین در مقایسه با سال گذشته می‌داند.
* نقش خودروهای پرمصرف و قاچاق در رشد آمار مصرف بنزین
اگرچه انتقاد مسئولان وزارت نفت، به غیراستاندارد بودن و پرمصرف بودن خودروهای تولید داخل، انتقادی درست و بجا بوده؛ اما در کنار پرمصرفی خودروهای داخلی، که به گفته سعید مداح مروج، مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی "متوسط مصرف خودروها در داخل نزدیک سه برابر مصرف استاندارد جهانی است؛ درحالی که خودروهای ما باید در هر 100 کیلومتر 4 لیتر مصرف بنزین داشته باشند، در حال حاضر خودروهای ما 10 تا 12 لیتر مصرف بنزین دارند." بخشی از مصرف بدون شک، آمار قاچاق بنزین را در دل خود دارد.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، بهمن‌ماه سال گذشته میزان قاچاق روزانه سوخت را 8.8 میلیون لیتر اعلام کرد و هم‌اکنون نیز میزان قاچاق روزانه سوخت که بخش قابل توجهی از آن بنزین است، 10 تا 15 میلیون لیتر در روز برآورد می‌شود.
* تأمین 70 درصد بنزین افغانستان با بنزین قاچاق شده از ایران؟
میراجان سلیمان خیل، رئیس اتاق مشترک بازارگانی هرات و خراسان رضوی در تیرماه سال جاری در اظهارنظری اعلام کرد: "بیش از 70 درصد بنزین مصرفی افغانستان از گذرگاه‌های مرزی ایران وارد می‌شود که بخش عمده این واردات از گذرگاه دوغارون اسلام قلعه است." این درحالی‌است که پیگیری‌ها از بورس انرژی که مرجع رسمی فروش خارجی بنزین کشور است نشان می‌دهد ایران در این زمان هیچ صادرات رسمی به افغانستان نداشته؛ از اینرو به نظر می‌رسد 70 درصد بنزین مصرفی افغانستان، توسط قاچاقچیان از مرز ایران خارج شده و بنزینی که با قیمت داخلی (1500 یا 3000 تومانی) عرضه شده، طبق شنیده‌های غیررسمی از بازرگانان، به قیمت‌هایی بین 15 تا 20 هزار تومان در لیتر توسط قاچاقچیان به افغان‌ها فروخته می‌شود.
استعلام از بورس انرژی نشان می‌دهد که تنها عرضه بنزین در بورس انرژی در سال جاری، مربوط به تاریخ 24 فروردین 1401 بوده که محموله بنزین اکتان 87 شرکت ملی پخش با حجم 295 هزار بشکه عرضه شده است.
در دیگر مرزهای کشور نیز مسئله قاچاق سوخت وجود داشته و در جریان است. این میزان قاچاق سوخت درحالی است که در گذشته‌ای نزدیک، با شناسایی تجار منطقه و عرضه مستمر بنزین در بورس انرژی، بخش قابل توجهی از قاچاق بنزین جای خود را به صادرات این فرآورده استراتژیک نفتی داده بود و به‌جای اینکه این درآمد سرشار به جیب قاچاقچیان برود، به خزانه دولت واریز می‌شد.
میزان درآمد صادرات بنزین ایران در سال 99 به مرز 3 میلیارد دلار رسیده بود که نقدینگی حاصل از فروش خارجی بنزین، در زمان تحریم و کاهش فروش نفت، به کمک کشور آمد.
* آمار عجیبی دیگر از صادرات بنزین در سه‌ماهه نخست امسال
درحالی که مسئولان وزارت نفت از ابتدای سال تاکنون بارها نسبت به احتمال واردات بنزین ناشی از افزایش مصرف هشدار داده‌اند، و اخیرا وزیر اقتصاد در نشستی خبری از احتمال واردات بنزین تا پایان سال جاری خبر داد؛ یکی از کارشناسان اقتصادی فعال در سازمان برنامه و بودجه در صفحه شخصی خود در فضای مجازی، آماری از صادرات بنزین در سه‌ماهه نخست امسال ارائه کرده است.
در مدت مورد اشاره این کارشناس اقتصادی فعال در سازمان برنامه‌وبودجه (سه ماهه بهار) قیمت بنزین در نشریه پلتس 80 سنت دلار بود و این سوال مطرح است که اگر طبق گفته وزرای نفت و اقتصاد، احتمال واردات بنزین در آینده‌ای نزدیک وجود دارد، چرا محموله‌هایی خارج از بورس انرژی و با متوسط قیمت 27 سنت دلار صادر شده است؟ در حالی که قیمت بنزین به فروش رفته در بورس انرژی در یک نوبت عرضه در فروردین ماه سال جاری در هر لیتر بیش از 17 هزار تومان بوده است.
* آمار تولید زیر علامت بزرگ سوال
پیگیری‌ها از شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برای دستیابی به آمار تولید بنزین در 4 ماهه نخست امسال به‌نتیجه‌ای نرسیده؛ اما سخنان رسمی مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نشان می دهد متوسط تولید بنزین در خردادماه سال جاری حدود 95 میلیون لیتر در روز بوده است.
آمار غیررسمی نیز از افت بیش از پیش تولید در تیرماه سال جاری حکایت دارد، در حالی که ظرفیت تولید بنزین کشور حدود 110 میلیون لیتر در روز است که اغلب، در تابستان با به پایان رسیدن تعمیرات دوره‌ای پالایشگاه‌ها، باید شاهد تولید بنزین نزدیک به ظرفیت اسمی باشیم، اما در تابستان سال جاری به‌نظر می‌رسد اوضاع متفاوت از سالهای پیش بوده و برخی پالایشگاه‌ها در دریافت خوراک ورودی و تحویل فرآورده نهایی با کاهش مواجه شده‌اند.
تنها آماری که در زمینه تولید بنزین در تیرماه سال جاری وجود دارد، آماری است که روزنامه اطلاعات در یکی از شماره‌های اخیر خود ارائه کرده است. طبق اعلام این روزنامه سراسری، تولید بنزین کشور در روز 12 تیرماه امسال به 76 میلیون لیتر در روز رسیده، درحالی‌که مصرف بنزین در این روز حدود 100 میلیون لیتر بوده است. طبق این گزارش، متوسط تولید بنزین کشور از ابتدای سال تا 12 تیرماه، 90 میلیون لیتر در روز بوده که با توجه به ظرفیت 110 میلیون لیتری بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش باید در زمینه افت ظرفیت تولید پاسخگو باشد.
* زمزمه آغاز واردات بنزین از یک کشور همسایه
درحالی که بر اساس جمع‌بندی آمار غیررسمی و رسمی، افزایش فاصله بین تولید و مصرف بنزین را شاهد هستیم، زمزمه آغاز واردات بنزین در ماه جاری از یکی از کشورهای همسایه به گوش می‌رسد. بحث تهاتر بنزین مطرح است، حال آنکه این تهاتر با چه کالایی صورت گیرد، مشخص نیست. با توجه به افزایش قیمت سوخت به ویژه بنزین در بازارهای منطقه و جهانی، واردات بنزین یا تهاتر آن با کالایی دیگر، در هر لیتر برای کشور هزینه‌ای بیش از یک‌دلار به‌دنبال خواهد داشت و این سوال مطرح می‌شود که اگر فاصله بین مصرف و تولید، در حال تبدیل ایران از یک کشور صادرکننده بنزین به یک کشور واردکننده بنزین است، چرا در سه‌ماهه بهار، در شیوه‌ای خارج از بورس انرژی، بنزین با قیمتی زیر قیمت منطقه و جهان، به کشورهای دیگر صادر شده و سوال مهم‌تر اینجاست که چرا در چنین شرایطی، طرح‌های مدیریت مصرف آنطور که وزیر اقتصاد تأکید کرده، در دستور کار وزارت نفت قرار نمی‌گیرد؟
خاندوزی، وزیر اقتصاد در نشست خبری اخیر خود در این زمینه گفت: "سیاست دولت با توجه به دستور رییس جمهوری مبنی بر عدم افزایش قیمت، تلاش بر این است تا از راههای دیگر مانند گاز سوز کردن خودروها شرایط طوری باشد که مصرف بنزین افزایش نیابد و نیاز به واردات بنزین نداشته باشیم."
انتهای پیام/